Huwelijkse voorwaarden kort voor sterfdatum? Fraus legis!

27 maart 2023
Een wijziging van de huwelijkse voorwaarden in het zicht van overlijden kan volgens A-G op grond van fraus legis een schenking zijn.

Een vrouw en een man hebben al 33 jaar een affectieve relatie als zij op 2 september 2015 trouwen. Eerst geldt een wettelijke gemeenschap van goederen, maar op 19 oktober 2017 gaan de echtgenoten huwelijkse voorwaarden aan. Daarbij verdelen zij de gerechtigdheid tot de schulden en de goederen van de gemeenschap in de verhouding van 90% (vrouw) – 10% (man). De man sterft op 9 december 2017. Zijn echtgenote is zijn enige erfgename en aanvaardt zuiver de erfenis. Hoewel zij in haar aangifte erfbelasting van een verdeling van het gemeenschappelijke vermogen van 50% – 50% opgeeft, doet zij dit alleen omdat de verdeling van 10% – 90% niet is in te voeren in het aangifteprogramma. Zij geeft dit ook aan in haar aangifte. Maar de Belastingdienst meent dat de verdeling van 10%-90% in dit geval niet is toegestaan. Wanneer de vrouw in beroep gaat, stelt Rechtbank Noord-Holland haar in het gelijk.

De inspecteur heeft echter in hoger beroep meer succes. Hij doet namelijk onder meer een beroep op fraus legis. Het hof stelt dat het volgen van het standpunt van de vrouw leidt tot een miskenning van de wettelijke bepaling met betrekking tot een schenking binnen 180 dagen vóór overlijden. Daarom moet men de wijziging in huwelijkse voorwaarden aanmerken als een schenking. Het hof meent verder dat het ontgaan van erfbelasting het doorslaggevende motief is geweest voor het aangaan van huwelijkse voorwaarden. Afgezien van het fiscale belang, was de weg die de echtgenoten hebben gevolgd kunstmatig en van elk reëel belang ontbloot. Het echtpaar is de huwelijkse voorwaarden aangegaan toen de man ernstig ziek was. De huwelijkse voorwaarden zijn daarmee aangegaan in het zicht van overlijden. De Belastingdienst heeft de aanslag terecht opgelegd.

De vrouw en de staatssecretaris gaan in cassatie.

De A-G concludeert dat de wijziging van de huwelijksvoorwaarden heeft plaatsgevonden in het zicht van het overlijden van de man. Hierbij was het op dat moment voorzienbaar dat de vrouw binnen afzienbare tijd de man zou gaan overleven. De vrouw heeft hiertegen geen zodanige reële, zakelijke motieven aangevoerd dat die doorslaggevend zouden kunnen worden geacht voor de wijziging van de huwelijksvoorwaarden. Daarmee is het ontgaan van erfbelasting het motief voor het aangaan van de huwelijkse voorwaarden.

Vervolgens gaat de A-G in op de overweging van het hof dat sprake is van een bevoordeling van belanghebbende die heeft plaatsgevonden binnen 180 dagen voor het overlijden van erflater die op één lijn moet worden gesteld met een schenking. Wil er sprake zijn van een schenking dan dient er sprake zijn van een verarming van de schenker, een bevoordeling van de ontvanger en een vermogensverschuiving. Hoewel op dat moment formeel geen vermogensverschuiving plaatsvindt, betekent de wijziging van de huwelijksgemeenschap naar 90% voor belanghebbende en 10% voor erflater in het zicht van overlijden, dat op het moment van de wijziging van de huwelijksvoorwaarden de verschuiving van het vermogen van erflater naar belanghebbende zo goed als zeker is. Volgens de A-G is er geen sprake van enigszins gelijke levens- en sterftekansen.

Bron: Hof Amsterdam 04-01-2022 (gepubl. 26-01-2022) (ECLI:NL:GHAMS:2022:96)

HR, 17-02-2023, nr. 22/00619

 

Amsterdam

Mercuriusplein 1
2132 HA Hoofddorp

Postadres
Postbus 74681
1070 BR Amsterdam

020 653 18 12

Amsterdam@pkfwallast.nl

Rotterdam

Schaardijk 372
2909 LA Capelle aan den IJssel

Postadres
Postbus 84030
3009 CA Rotterdam

010 450 40 20

Rotterdam@pkfwallast.nl

Delft

Delftechpark 40
2628 XH Delft

Postadres
Postbus 332
2600 AH Delft

015 261 31 21

Delft@pkfwallast.nl

Woerden

Pompmolenlaan 9
3447 GK Woerden

Postadres
Postbus 533
3440 AM Woerden

0348 416 262

Woerden@pkfwallast.nl

Alphen aan den rijn

Europaplein 10F
2408 GX Alphen aan den Rijn

Postadres
Postbus 533
3440 AM Woerden

0172 748 218

AlphenaandenRijn@pkfwallast.nl

© PKF Wallast is a member of PKF Global, the network of member firms of PKF International Limited, each of which is a separate and independent legal entity and does not accept any responsibility or liability for the actions or inactions of any individual member or correspondent firm(s).  “PKF" and the PKF logo are registered trademarks used by PKF International Limited and member firms of the PKF Global Network. They may not be used by anyone other than a duly licensed member firm of the Network.